Słowo „remediacja” pochodzi od łacińskiego słowa „remedium” inaczej oznacza środek zaradczy. Remediacją gruntu nazywa się działanie, którego celem jest przywrócenie przyrodzie równowagi, którą zaburzył człowiek. Remediacja polega na zmniejszeniu ilości substancji zagrażających środowisku, bądź ograniczaniu rozprzestrzeniania się tych substancji w gruncie, aby zanieczyszczone tereny nie zagrażały zdrowiu ludzi oraz środowisku.

Remediacja a uwarunkowania prawne

Ustawodawca formalnie narzucił obowiązek przywrócenia zanieczyszczonego terenu do stanu niezagrażającego ludziom i środowisku wydając szereg nowelizowanych później postanowień, które określały szczególne warunki remediacji. Remediacja gruntu jest szczegółowo opisana przepisami polskiego prawa.

Wspominają o niej dwie główne ustawy:

• Ustawa z dnia 13 kwietnia 2007 r. o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie (Dz.U. z 2007 roku nr 75 poz. 493), wdrażająca dyrektywę 2004/35/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 21 kwietnia 2004 roku w sprawie odpowiedzialności za środowisko w odniesieniu do zapobiegania i zaradzania szkodom wyrządzonym środowisku naturalnemu – tzw. „ustawa szkodowa”
• Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz.U. z 2002, Nr 62, poz. 627) – tzw. POŚ

Wejście w życie Rozporządzenia Ministra Środowiska, które ujednoliciło sposób prowadzenia oceny zanieczyszczeń powierzchni ziemi, zastępując obowiązujące dotychczas przepisy dotyczące standardów jakości gleby oraz standardów jakości ziemi wprowadziło nowy podział gruntów, szczegółowe określenie sposobu poboru próbek ziemi i gleby do badań czy wskazanie formalnych etapów identyfikacji terenów zanieczyszczonych, wpłynęło bardzo  pozytywnie na jakość oferowanych usług środowiskowych na rynku.

Obowiązek przeprowadzenia remediacji

Zgodnie z Rozporządzeniem dotyczącym prowadzenia oceny jakości powierzchni ziemi (Dz.U.2016 poz 1395) ustawodawca nie nakłada obowiązku wykonania badań dla każdego podmiotu, natomiast obligatoryjnie wskazuje, że nowe instalacje IPPC przed przygotowaniem raportu początkowego powinny wykonać badania stanu jakości środowiska gruntowo-wodnego.

Takimi badaniami powinien być zainteresowany również każdy kupujący nieruchomość, zwłaszcza poprzemysłową, gdyż po zakupie przenosi się na niego odpowiedzialność za zanieczyszczenia znajdujące się w środowisku gruntowo-wodnym nabytego terenu. Prawo Ochrony Środowiska nakład na właściciela terenu obowiązek zgłoszenia zanieczyszczeń, ich monitorowania i ewentualnie oczyszczenie powierzchni ziemi.

Co jednak w przypadku, gdy w nowo nabytym gruncie stwierdzono tzw. historyczne zanieczyszczenie powierzchni ziemi, które nie było spowodowane aktualną działalnością danego podmiotu? Czyim obowiązkiem jest przeprowadzenie remediacji?

Z historycznym zanieczyszczeniem powierzchni ziemi mamy do czynienia w jednym z dwóch przypadków:

• w przypadku gdy zanieczyszczenie powierzchni ziemi zaistniało przed dniem 30 kwietnia 2007 r. lub wynika z działalności, która została zakończona przed dniem 30 kwietnia 2007 r. lub
• w przypadku wystąpienia szkody w środowisku w powierzchni ziemi, która została spowodowana przez emisję lub zdarzenie, od którego upłynęło więcej niż 30 lat.

Odpowiedzialny za historyczne zanieczyszczenie ziemi jest władający danym terenem i to on ma obowiązek przeprowadzić remediację, chyba że będzie w stanie wskazać inny podmiot, będący sprawcą zanieczyszczenia. W takim wypadku odpowiedzialność za szkodę spada wówczas na sprawcę historycznego zanieczyszczenia. Ustawodawca wymienia również przypadki zwalniające właściciela terenu z obciążeń wynikających z przeprowadzanych czynności remediacyjnych. Obowiązek dokonania remediacji przejmuje wówczas Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska.

Remediacja gruntu zazwyczaj wiąże się z przeprowadzeniem specjalistycznych robót inżynierskich. Do jej wykonania niezbędny jest szczegółowy plan, który przed przeprowadzeniem remediacji musi zostać zatwierdzony w formie decyzji przez RDOŚ (Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska).

Zanieczyszczone podłoże może stanowić zagrożenie dla zdrowia ludzi, głównie ze względu na bezpośredni kontakt z wodami gruntowymi. Spośród najbardziej szkodliwych źródeł zanieczyszczenia gleb należy wskazać przede wszystkim przemysł i energetykę. W wyniku ich działania do podłoża dostają się liczne odpady, osady, pyły oraz ścieki zawierające związki siarki i azotu, a ponadto różnego rodzaju metale ciężkie, między innymi cynk, ołów, kadm, czy rtęć. Nie bez znaczenia pozostają także zanieczyszczenia gleby pochodzące z gospodarstw rolnych, w których stosuje się pestycydy i nawozy mineralne oraz produkuje się dużą ilość ścieków. Negatywny wpływ na skład gleby mają również odpady z gospodarstw komunalnych, w tym głównie docierające do podłoża pozostałości detergentów.

Metody remediacji

Remediacja może zostać przeprowadzona na kilka sposobów. Pierwszym z nich jest oczywiście po prostu usunięcie zanieczyszczenia lub przynajmniej zmniejszenie jego zawartości w glebie i ziemi do dopuszczalnego przepisami poziomu. W przypadkach, gdy nie jest to możliwe ze względu na sposób użytkowania terenu lub inne czynniki, można podjąć alternatywne działania, które również w efekcie prowadzić będą do usunięcia zanieczyszczenia. Do działań takich zalicza się zmniejszenie ilości wytwarzanych na danym terenie zanieczyszczeń, ograniczenie możliwości ich rozprzestrzeniania się i kontrolowanie zanieczyszczenia poprzez okresowe badania gleby i ziemi, a także prowadzenie działań wspomagających naturalne procesy samooczyszczania się terenu, jeżeli uzna się to za najkorzystniejsze dla środowiska na danym terenie. Niekiedy dopuszcza się także ograniczenie dostępu ludzi do zanieczyszczonego terenu, a w skrajnych przypadkach zaleca zmianę sposobu użytkowania go, aby zminimalizować zagrożenia dla środowiska i ludzi płynące z faktu zanieczyszczenia gleby.

Wyróżnia się kilka podstawowych metod remediacji:

• fizyczne (m. in. wydobycie i składowanie zanieczyszczonej gleby, sortowanie, elektrooczyszczanie), których niewątpliwą zaletą jest krótki czas oczyszczania, jednak są bardzo kosztowne i radykalnie ingerują we właściwości gleby;
• termiczne  (m.in. spalanie, odparowanie, zeszklenie) – są to procesy nisko lub wysokotemperaturowe;
• chemiczne (m.in. odmywanie, przemywanie, chemiczne utlenianie i redukcja, solidyfikacja) – polegają na degradacji zanieczyszczeń znajdujących się w glebie lub zmianę ich właściwości fizykochemicznych;
• elektrochemiczne – połączenie elektrooczyszczania z zabiegami chemicznymi;
• biologiczne (bioremediacja, fitoremediacja, entomoremediacja) – wykorzystujące mikooroganizmy lub rośliny wyższe mające zdolność degradacji i immobilizacji.

Ze względu na miejsce prowadzenia remediacji możemy wyróżnić metody:

• in situ – polegająca na przeprowadzeniu procesu remediacji w miejscu występowania zanieczyszczenia, bez konieczności przemieszczania gruntu;
• ex situ – polega na wymianie gruntu poprzez wywiezienie zanieczyszczonego gruntu do dalszego zagospodarowania powstałego odpadu poza terenem jego wytworzenia oraz zastąpienie go nawiezionym czystym gruntem.

Określanie poziomu zanieczyszczenia

Zanieczyszczenie powierzchni ziemi ocenia się na podstawie przekroczenia dopuszczalnych zawartości substancji powodujących ryzyko w glebie lub w ziemi. Dopuszczalna zawartość w glebie i w ziemi substancji powodującej ryzyko oznacza zawartość, poniżej której żadna z funkcji pełnionych przez powierzchnię ziemi nie jest znacząco naruszona, z uwzględnieniem wpływu tej substancji na zdrowie ludzi i stan środowiska.

Identyfikacja terenów zanieczyszczonych i etapy remediacji

Rozporządzenie formalizuje procedurę identyfikacji terenów zanieczyszczonych. Wyróżnionych zostało 5 szczegółowo opisanych etapów. Należy wspomnieć, że poprzednie rozporządzenie wyróżniało tylko 3 etapy i nie określało wytycznych dla przeprowadzenia oceny zanieczyszczenia.

• 1 ETAP:
  Obejmuje ustalenie działalności mogącej być przyczyną zanieczyszczenia na danym terenie obecnie lub w przeszłości. W załączniku nr 2 do rozporządzenia określono rodzaje działalności, które mogą z dużym prawdopodobieństwem powodować historyczne zanieczyszczenie powierzchni ziemi wraz ze wskazaniem przykładowych zanieczyszczeń dla tych działalności.
• 2 ETAP:
  Obejmuje ustalenie listy substancji które powodują  ryzyko, a ich wystąpienie jest spodziewane na danym terenie.
• 3 ETAP:
  Polega na zebraniu oraz analizie dostępnych i aktualnych źródeł informacji, które są istotne dla oceny zagrożenia zanieczyszczenia gleby lub ziemi na danym terenie oraz dostępnych i aktualnych badań zanieczyszczenia. Wymieniono, co należy traktować za istotne źródło informacji. Zgodnie z rozporządzeniem jest to między innymi miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego, prognoza oddziaływania na środowisko, program ochrony powietrza czy decyzje określające warunki korzystania ze środowiska. Za aktualne badanie zanieczyszczenia uznano takie wyniki badań, od których wykonania nie upłynęło więcej niż 10 lat. Warunkiem jest też to, by badania te wykonały specjalistyczne laboratoria, określone w ustawie Prawo ochrony środowiska, zgodnie z metodyką z rozporządzenia.
• 4 ETAP:
  Obejmuje zebranie informacji koniecznych do wykonania badań wstępnych oraz wykonanie badań wstępnych. Celem tych badań jest potwierdzenie lub wyeliminowanie możliwości zanieczyszczenia ziemi lub gleby.
• 5 ETAP:
  Następuje w razie potwierdzenia zanieczyszczenia, czyli wykonania badań szczegółowych. Mają one potwierdzić i doprecyzować badania wstępne oraz określić zasięg występowania zanieczyszczenia. W tym etapie należy sporządzić także szczegółową dokumentację. Rozporządzenie w § 9 i 10 oraz w załączniku nr 3 szczegółowo określa metodykę przeprowadzania badań.

Jak Ekologus może Ci pomóc

Ekologus od 1998 roku wykonuje zarówno badania jakości środowiska gruntowo-wodnego, jak i prowadzi cały proces remediacji (wcześniej rekultywacji), głównie metodą in-situ, począwszy od przygotowania dokumentacji do RDOŚ, poprzez oczyszczenie terenu, po sprawozdanie do RDOŚ. 

Wykonujemy:

• rozpoznanie zasięgu oraz stopnia zanieczyszczenia gleby, ziemi i wód gruntowych;
• analizę fizykochemiczną gleby, ziemi i wód gruntowych na podstawie badań wykonanych w akredytowanym laboratorium;
• ocenę występowania znaczącego zagrożenia dla zdrowia ludzi lub stanu środowiska;
• opracowanie harmonogramu działań naprawczych – projekt plany remediacji/rekultywacji;
• prowadzenie procesu remediacji/rekultywacji terenu zanieczyszczonego substancjami ropopochodnymi metodą in-situ, zarówno dla zanieczyszczeń historycznych jak i nowych szkód w środowisku;
• monitoring i raportowanie przebiegu procesu rekultywacji/remediacji.

zobacz: https://ekologus.pl/oferta/rekultywacje-i-remediacje/

Okres letni do doskonały czas na prace w terenie (wizje lokalne, prace geologiczne, pobory próbek). Nasi eksperci są do Państwa dyspozycji w każdym z wymienionych powyżej obszarów.

Jeśli do 16 sierpnia br podpiszemy umowę lub otrzymamy od Państwa zlecenie wraz z zaliczką 20%, na prace z jakiegokolwiek ww zakresu, których czas realizacji zamknie się w 2022 roku, gwarantujemy Państwu zachowanie cen do 31 grudnia 2022 roku.

Zapraszamy do kontaktu!
kom: + 48 600 314 300  lub  mail: sekretariat@ekologus.pl

Opracowanie artykułu:
Barbara Kliś
Ekologus