Zaostrzone kary za wykroczenia i przestępstwa przeciwko środowisku naturalnemu

W związku ze zmianami, które od 1 września br. wprowadziła Ustawa z dnia 22 lipca 2022r. o zmianie niektórych ustaw w celu przeciwdziałania przestępczości środowiskowej, zaostrzeniu uległy kary za wykroczenia i przestępstwa przeciwko środowisku naturalnemu oraz wprowadzono zmiany w przepisach o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych.

Ważniejsze zmian wprowadzone w/w ustawą

W ustawie z dnia 20 maja 1971 r. – Kodeks wykroczeń, karze grzywny nie mniejszej niż 500 zł podlega każdy:

kto zanieczyszcza lub zaśmieca obszar kolejowy lub miejsca dostępne dla publiczności, a w szczególności drogę, ulicę, plac, ogród, trawnik lub zieleniec,
kto na nienależący do niego grunt polny wyrzuca kamienie, odpady, złom lub padlinę niebędące odpadami lub inne nieczystości,
kto w lasach zanieczyszcza glebę lub wodę albo wyrzuca do lasu kamienie, odpady, złom lub padlinę niebędące odpadami lub inne nieczystości, albo w inny sposób zaśmieca las (dodatkowo kara ograniczenia wolności).

Kara grzywny odnosi się także do osób podżegających, pomagających oraz usiłujących popełnić w/w wykroczenia. W przytoczonych przypadkach organ może nakazać przywrócenie terenu do stanu faktycznego.

W ustawie z dnia 20 lipca 1991 r. o Inspekcji Ochrony Środowiska został wprowadzony zapis, o możliwości nakładania podczas kontroli przez Inspektora Ochrony Środowiska grzywien w postępowaniu mandatowym za wykroczenia przeciwko środowisku określone w przepisach odrębnych.

W ustawie z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny, wprowadzono następujące zmiany: w wypadku skazania sprawcy za umyślne przestępstwo przeciwko środowisku sąd orzekał nawiązke wynoszącą do 1 000 000 złotych na rzecz pokrzywdzonego lub Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej. Od 01 września kwota ta ulega podwyższeniu i wynosi od 10.000 do 10.000.000 złotych na rzecz Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.

Zgodnie z nowym brzmieniem w art. 181 podwyższeniu ulegają kary:

W przypadku zniszczenia w świecie roślinnym lub zwierzęcym w znacznych rozmiarach – kara pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8 (wcześniej było 3 miesiące do 5 lat).

Zgodnie ze zmianami w art. 182, podwyższeniu ulega kara pozbawienia wolności dla osób, które umyślnie zanieczyszczają wodę, powietrze lub powierzchnię ziemi substancją albo promieniowaniem jonizującym w takiej ilości lub w takiej postaci, że może to zagrozić życiu lub zdrowiu człowieka lub spowodować istotne obniżenie jakości wody, powietrza lub powierzchni ziemi lub zniszczenie w świecie roślinnym lub zwierzęcym w znacznych rozmiarach i wynosi od 6 miesięcy do lat 8 (wcześniej było od 3 miesięcy do lat 5).

W przypadku gdy w/w czyn został popełniony umyślnie, w związku z eksploatacją instalacji działającej w ramach zakładu, w zakresie korzystania ze środowiska, na które wymagane jest pozwolenie, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10 (wcześniej było 6 miesięcy do lat 8).

Zgodnie z art. 183 kto umyślnie:

wbrew przepisom składuje, usuwa, przetwarza, zbiera, unieszkodliwia, transportuje odpady lub substancje albo dokonuje odzysku odpadów lub substancji w takich warunkach lub w taki sposób, że może to zagrozić życiu lub zdrowiu człowieka lub spowodować obniżenie jakości wody, powietrza lub powierzchni ziemi lub zniszczenie w świecie roślinnym lub zwierzęcym, podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10 (wcześniej było od 3 miesięcy do lat 5);
bez wymaganego zgłoszenia lub zezwolenia albo wbrew jego warunkom importuje z zagranicy lub eksportuje za granicę odpady niebezpieczne, podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 12 (wcześniej było od 6 miesięcy do lat 8).

Dodano nowy zapis mówiący o tym, że powyższej karze podlega każdy kto porzuca odpady niebezpieczne w miejscu nieprzeznaczonym do ich składowania lub magazynowania.

Zgodnie ze zmianami zawartymi w art. 185 podwyższeniu ulegają kary jeżeli następstwem czynu:

związanego z zanieczyszczeniem środowiska w znacznych rozmiarach jest zniszczenie w świecie roślinnym lub zwierzęcym w znacznych rozmiarach lub istotne obniżenie jakości wody, powietrza lub powierzchni ziemi;
związanego z nieodpowiednim postępowaniem z odpadami jest ciężki uszczerbek na zdrowiu człowieka, śmierć człowieka;
związanego z nieodpowiednim postępowaniem z materiałem promieniotwórczym lub innym źródłem promieniowania jonizującego jest śmierć człowieka lub ciężki uszczerbek na zdrowiu wielu osób.

Ustawodawca w powyższych przypadkach przewiduje karę pozbawienia wolności od lat 2 do 12, a w razie śmierci człowieka kare nie mniejszą niż 3 lata.

Ponad to, kto nie utrzymuje w należytym stanie lub nie używa urządzeń zabezpieczających wodę, powietrze lub powierzchnię ziemi przed zanieczyszczeniem lub urządzeń zabezpieczających przed skażeniem promieniotwórczym lub promieniowaniem jonizującym podlega karze grzywny, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5 (wcześniej było do lat 2).

W ustawie z dnia 28 października 2002 r. o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary, została wprowadzona zmiana zaostrzające wysokość kar w przypadku popełnienia przestępstwa przeciwko środowisku (którym jest zachowanie osoby fizycznej działającej m.in. w imieniu lub interesie podmiotu zbiorowego czy będącej przedsiębiorcą jeżeli zachowanie to przyniosło lub mogło przynieść podmiotowi zbiorowemu korzyść, chociażby, podmiot zbiorowy podlega odpowiedzialności niezależnie od wydania wyroku albo orzeczenia. Sąd może orzec karę pieniężną w wysokości od 10.000 do 5.000.000 mln złotych (wcześniej było od 1.000 do 5.000.000 mln).

W ustawie z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody, dodano nowy artykuł

130a o karze aresztu, ograniczenia wolności albo grzywny do 30.000 złotych, dla osób, które usuwają roślinność przez wypalanie z gruntów rolnych, obszarów kolejowych, pasów przydrożnych, trzcinowisk lub szuwarów. Może być również orzeczony obowiązek przywrócenia do stanu poprzedniego.

W ustawie z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach, w art. 64 został dodany nowy ust.3,

który stwierdza, iż w przypadku wygaśnięcia, cofnięcia, uchylenia lub stwierdzenia nieważności decyzji związanych z gospodarką odpadami marszałek województwa dokonuje z urzędu, bez konieczności wydawania odrębnej decyzji, wykreślenia podmiotu z rejestru. Podstawę wykreślenia stanowią ostateczne decyzje wydawane przez marszałka województwa oraz ostateczne decyzje organów właściwych przekazane marszałkowi województwa.