Radon – dlaczego i jak należy badać jego obecność w środowisku pracy

DLACZEGO WARTO BADAĆ RADON?

Radon (Rn) jest gazem promieniotwórczym, który powstaje w wyniku promieniotwórczego rozpadu radu, który z kolei tworzy się w wyniku rozpadu uranu. Radon występuje powszechnie w środowisku naturalnym i uwalnia się z podłoża gruntowego. Jest bezbarwny, bezwonny i nie ma smaku. Szczególnie niebezpieczne jest jego wysokie stężenie w zamkniętych pomieszczeniach, gdzie gaz ten może dostawać się do budynku wraz z powietrzem zasysanym z gruntu:

• przez szczeliny w fun­damentach,
• spękania w murach budynku i podłodze,
• studzienki kanalizacyjne,
• nieszczelności wokół rur wodno-kanalizacyjnych, przewodów elektrycznych,
• złącza konstrukcyjne,
• z materiałów budowlanych zawierających rad i tor,
• lub z powietrza atmosferycznego w sąsiedztwie budynku.

Przebywanie ludzi w pomieszczeniach, gdzie występuje wysoki poziom radonu może prowadzić do negatywnych skutków zdrowotnych takich, jak choroby nowotworowe układu oddechowego. Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) i Agencji Ochrony Środowiska (EPA) ekspozycja na radon w pomieszczeniach jest uważana za drugi po paleniu tytoniu czynnik ryzyka wystąpienia nowotworu płuc u osób palących oraz jako pierwszy u niepalących.

KTO MA OBOWIĄZEK WYKONAĆ POMIAR RADONU (w powietrzu)?

Obowiązek prowadzenia pomiarów wynika z Ustawa Prawo atomowe z dnia 29 listopada 2000 r.

Stężenie radonu jest różne w różnych regionach, różni się pomiędzy sąsiednimi budynkami, jak również w różnych pomieszczeniach tego samego domu czy mieszkania. Ze względu na najwyższy poziom naturalnie występującego radonu, średnioroczny pomiar stężenia radonu w powietrzu jest obowiązkowy dla przedsiębiorców prowadzących działalność w powiatach wymienionych w rozporządzeniu (Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 18 czerwca 2020 r.), tj w:

• województwie dolnośląskim:  1) powiat dzierżoniowski; 2) powiat jeleniogórski; 3) miasto na prawach powiatu Jelenia Góra; 4) powiat kamiennogórski; 5) powiat kłodzki; 6) powiat lubański; 7) powiat lwówecki; 8) powiat polkowicki; 9) powiat trzebnicki; 10) powiat wałbrzyski; 11) miasto na prawach powiatu Wałbrzych; 12) powiat ząbkowicki; 13) powiat zgorzelecki; 14) powiat złotoryjski;
• województwie lubelskim – powiat tomaszowski;
• województwie opolskim: 1) powiat nyski; 2) powiat prudnicki;
• województwie podkarpackim: 1) powiat bieszczadzki; 2) powiat jasielski; 3) powiat krośnieński; 4) powiat leski; 5) powiat mielecki; 6) powiat sanocki;
• województwie śląskim – powiat cieszyński;
• województwie świętokrzyskim: 1) powiat kielecki; 2) powiat opatowski; 3) powiat skarżyski.

JAK CZĘSTO WYKONYWAĆ POMIARY RADONU?

Obowiązkowy pomiar radonu w miejscu pracy należy przeprowadzić raz w roku, w okresie grzewczym i należy go prowadzić przez minimum 30 dni.

Zalecany termin to okres od 1 października do 31 marca, z możliwością opóźnienia/przedłużenia tego terminu, jeżeli ogrzewanie rozpocznie się później niż 1 października lub prowadzi się dłużej, niż do końca marca.

JAK OBLICZYĆ ILE POTRZEBA DETEKTORÓW I JAKI JEST KOSZT POMIARÓW RADONU?

Działamy zgodnie z rekomendacją Międzynarodowego Stowarzyszenia Pomiarów Radonu (IRMA – International Radon Measurement Association), co zapewnia wysoką jakość usługi i rzetelne rezultaty pomiarów. Do zidentyfikowania prawidłowej liczby detektorów do przeprowadzenia obowiązkowych pomiaru radonu, a tym samym oszacowania kosztu pomiaru, należy zliczyć wszystkie pomieszczenia:

• na parterze, gdzie pracownicy przebywają powyżej 4 godzin dziennie,
• na poziomie piwnicy, gdzie pracownicy przebywają regularnie powyżej 50 godzin w ciągu roku.

Przyjmuje się, że jeden detektor przypada na pomieszczenie do 150 m2. W przypadku open-sapce lub dużych hal, powierzchnię dzieli się przez 150 (i zaokrągla w górę). Jeżeli wyślecie Państwo do nas zapytanie, możemy przesłać przygotowaną przez nas ankietę, która pomoże w określeniu ilości punktów pomiarowych.

Na dzień dzisiejszy pomiary na piętrach budynku nie są obowiązkowe. My w ramach dobrej praktyki, zalecamy naszym Klientom przeprowadzenie badań na wyższych kondygnacjach w przypadku, kiedy pojawią się przekroczenia stężenia radonu na parterze.

WYŚLIJ ZAPYTANIE O WYCENĘ POMIARÓW – sekretariat@ekologus.pl

JAK PRZEBIEGA POMIAR RADONU?

Ekologus we współpracy ze szwedzkim laboratorium badawczym realizuje pomiary za pomocą detektorów pasywnych – pomiary są akredytowane, zgodnie z wymogami międzynarodowej normy ISO 17025. Nasz detektor nie posiada ruchomych części, a pojemnik wykonany jest z materiału antystatycznego.

Pomiar rozpoczyna się w momencie rozpakowania detektora.

Ekspozycja na przepływ powietrza w danym pomieszczeniu przez co najmniej 30 dni wystarczy, aby zmierzyć w nim stężenie radonu. Detektora nie należy dotykać ani przesuwać podczas prowadzonego pomiaru. Zalecamy, aby umieści punkt pomiarowy mniej więcej na wysokości 120-150 cm od powierzchni podłogi – nasi technicy pomogą w ustaleniu optymalnych lokalizacji. Po zakończeniu pomiaru detektor należy spakować i odesłać do laboratorium, gdzie po analizie Klient otrzyma informację o wartości stężenia radonu w każdym punkcie pomiarowym.

CO ROBIĆ, KIEDY WYSTĄPIĄ PRZEKROCZENIA STĘŻENIA RADONU?

Art. 23b Ustawy „Prawo atomowe” z dnia 29 listopada 2000 „ustala poziom odniesienia dla średniorocznego stężenia promieniotwórczego radonu w powietrzu w miejscach pracy wewnątrz pomieszczeń oraz pomieszczeniach przeznaczonych na pobyt ludzi – w wysokości 300 Bq/m3 (bekereli na metr sześcienny).”

Jednakże, organizacje międzynarodowe, w tym Światowa Organizacja Zdrowia (WHO), rekomendują poziom referencyjny 100-300 Bq/m³ i sugerują podejmowanie dalszych kroków zmierzających do redukcji stężenia radonu.

Przy stwierdzeniu przekroczenia tej wartości należy niezwłocznie podjąć działania polegające na ograniczeniu przedostawania się radonu do danych pomieszczeń lub innych działań ograniczających ekspozycję ludzi na niebezpieczne oddziaływanie radonu takich, jak:

a) na etapie budowy można zastosować:

• specjalną konstrukcję fundamentów ze wzmocnionymi krawędziami, zapobiegającą nieszczelności między płytą i ścianami, którymi radon może wnikać do wnętrza,
• uszczelnianie fundamentów i zastosowanie systemu wentylacji jednocześnie. Konstrukcja taka składa się z rur montowanych przed wylaniem płyty fundamentowej oraz układania mat izolacyjnych,
• grubą, szczelną płytę fundamentową i wymuszoną wentylację pod płytą oraz częściową wymianę grunt pod fundamentem,
• materiały budowlane, w których nie stwierdzono podwyższonych stężeń pierwiastków promieniotwórczych,

 b) w istniejących już budynkach można zastosować następujące metody:

• likwidacja nieszczelności w fundamentach, podłogach lub ścianach oraz wokół instalacji doprowadzających media; można w tym celu zastosować silikon, jak również folie i papy antyradonowe, np. pokrycie ścian tynkiem cementowo-wapiennym i podwójną warstwą farby olejnej zmniejsza współczynnik ekshalacji radonu o ok. 75%, farba emulsyjna – o ok. 35%, a farba klejowa –o ok. 20%,
• częste i długotrwałe wietrzenie przez otwarcie okien – wietrzenie powoduje, że ciśnienie powietrza i stężenie radonu w pomieszczeniu zrównują się
  z ciśnieniem atmosferycznym i stężeniem radonu w powietrzu na zewnątrz budynku,
• zwiększenie częstości wymian powierza za pomocą mechanicznego systemu wentylacyjnego – zadaniem wentylacji nawiewowo-wywiewnej jest wymiana powietrza, w miejsce wywiewanego „zużytego” powietrza napływa „świeże”, które równocześnie zawiera mniej radonu,
• podwyższenie ciśnienia przez zastosowanie instalacji nawiewu z poddasza, wytwarzającej nadciśnienie w budynku w celu zmniejszenia wpływu efektu kominowego oraz wiatru – zapobiega to zasysaniu radonu z podłoża,
• wentylację przestrzeni podpodłogowej (o ile istnieje) – usuwa poza budynek radon, który przeniknął z podłoża, uniemożliwiając jego przejście do wyżej położonych pomieszczeń,
• depresję podpodłogową (pułapkę radonową), która uważana jest za najskuteczniejszy czynnik redukujący stężenie radonu w budynkach – jest to wgłębienie w kształcie studzienki (studni radonowej) w gruncie pod budynkiem lub w piwnicy z wentylatorem wyciągającym powietrze poza budynek, a więc wytwarzającym we wgłębieniu podciśnienie; radon wysysany jest z przestrzeni pod budynkiem zanim przeniknie do wnętrza,
• wysysanie za pomocą odpowiedniej instalacji powietrza zawierającego radon spod płyty fundamentowej – wysysanie powietrza jest najbardziej wydajne w przypadku braku litej płyty betonowej, a jeśli płyta istnieje wysysanie następuje przez szczeliny, pęknięcia i inne nieszczelności,
• wymiana gruntu wokół budynku na grunt zawierający znacznie mniej izotopu radu i dodatkowo zastosować izolację i drenaż.

Jeżeli potrzebujesz przeprowadzić pomiar radonu w swoim miejscu pracy lub skonsultować wyniki pomiarów, zapraszamy do kontaktu:

• telefonicznie pod nr +48 500 628 514
• lub przesłać zapytanie na maila: sekretariat@ekologus.pl

Opracowanie:
Agata Jendrusiewicz, Ekologus Sp. z o.o.

materiały źródłowe: https://www.gov.pl/web/gis/radon–podstawowe-informacje
zdjęce: radonova